Bu makalemizde yaşanan ekonomik kriz ile birlikte yoğun olarak gündeme gelen karşılıksız çek düzenleme konusunu ana hatlarıyla kaleme alıyoruz.

1- Şikayete bağlı bir suçtur:

Çek Kanununda 2016 yılında yapılan değişiklik ile karşılıksız çek düzenleme suçu yeniden şikayete bağlı bir suç haline gelmiştir. Çek hamilinin çekin karşılıksızdır işleminin yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde icra mahkemesine şikayette bulunması gerekir. Çek hamilinin şikayette bulunmaması ya da şikayetinden vazgeçmesi halinde karşılıksız çek düzenleme suçu nedeni ile ceza alınması söz konusu olmayacaktır.

2- Suçun oluşabilmesi için;

. Çekin kanunu ibraz süresi içerisinde muhatap bankaya yetkili hamil tarafından ibraz edilmiş olması gerekir. (İbraz süresi içerisinde ibraz edilmeyen çeklerle ilgili karşılıksız çek düzenleme suçundan şikayette bulunulamaz ve kambiyo yoluyla takip yapılamaz.)

. Kanuni ibraz süresi içerisinde ibraz edilen çek bedelinin kısmen veya tamamen ödenmemiş olması gerekir.

. Ticaret Kanununun 808. maddesinde sayılan biçimlerden biri ile karşılıksızdır işleminin yapılması gerekir.

. Karşılıksız kalan çek nedeni ile hamilin karşılıksızdır işleminin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde şikayette bulunması gerekir.

3- Suç ne zaman oluşur?

Karşılıksız çek düzenleme suçunun oluştuğu an, karşılıksızdır işleminin yapıldığı andır. (Bakınız: Yargıtay 19. Ceza Dairesinin 15 Kasım 2018 tarih ve 6510/11325 nolu kararı)

4- Kimin hakkında dava açılır?

Dava çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında açılır. Karşılıksız işleminin yapılmasına sebebiyet veren kişi, çek karşılığını muhatap banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi veya kişilerdir. Bu kişi;

. Çek hesabı sahibinin gerçek kişi olması halinde o gerçek kişi veya kişilerdir.

. Çek hesabı sahibinin şirket olması halinde bu şirketin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, bu şekilde bir görev ayırımı yapılmamış olması halinde yönetim organını oluşturan kişi veya kişilerdir.

5- Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Cezası (Yaptırımı):

Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, 1.500 güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Verilen adli para cezalarının ödenmemesi durumunda, bu ceza doğrudan hapis cezasına çevrilir. Ancak tek adli para cezalarında hapis süresi 3 yıl için sınırlı olduğundan kişi en fazla 3 yıl hapis yatacaktır. Birden fazla hükümle adli para cezasına mahkumiyette ise üst sınır 5 yıldır. Dolayısıyla bir kimse tek çekten dolayı en fazla 3 yıl, ister iki ister ikiyüz olsun birden fazla çekten dolayı en fazla 5 yıl hapis cezası ile karşı karşıya kalacaktır.

Karşılıksız çek düzenleme suçunda; ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz.

6- Çek Bedelinin Sonradan Ödenmesi Halinde Ne Olacaktır?

Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında,

. Yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine,

. Mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına, karar verilir.

Görüleceği üzere dava devam ederken hatta mahkûmiyet kararının kesinleşmesinden sonra dahi çek bedelinin faizleri ile birlikte tam olarak ödenmesi cezasının infaz edilmesini engellemektedir.